Czym jest edukacja włączająca?
Edukacja włączająca, nazywana także inkluzyjną, jest to podejście w procesie kształcenia i wychowania, którego celem jest zwiększanie szans edukacyjnych wszystkim dzieciom i młodzieży poprzez zapewnianie im warunków do rozwijania indywidualnego potencjału i pełne włączenie w życie społeczne.
Wdrożenie edukacji włączającej w polskim systemie oświaty jest konsekwencją regulacji prawnych obowiązujących w Unii Europejskiej oraz ratyfikowanych przez Polskę międzynarodowych konwencji i porozumień, takich jak np. Deklaracja z Salamanki – Wytyczne dla Działań w zakresie Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych i Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.
Dostępna szkoła czyli jaka?
Założeniem edukacji włączającej jest stworzenie każdemu dziecku i uczniowi warunków zapewniających pełne uczestnictwo w procesie uczenia się, również uczniom z niepełnosprawnościami, doświadczającym różnorodnych trudności np. związanych ze stanem zdrowia, predyspozycjami psychicznymi lub fizycznymi, z aktualnie przeżywaną sytuacją kryzysową, jak i wynikającymi z zaniedbań środowiskowych.
Szkoła dostępna dla wszystkich to szkoła, w której dostosowywane są procesy edukacyjne i wychowawcze do rozpoznanych potrzeb i możliwości uczniów. To szkoła, która zatrudnia kompetentną i wykwalifikowaną kadrę, posiada odpowiednie wyposażenie i zapewnia dostępność architektoniczną, informacyjną i komunikacyjną dla wszystkich uczniów, w tym uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
W celu zwiększenia dostępności specjalistycznego wsparcia w przedszkolach i szkołach w związku z rosnącą liczbą dzieci i uczniów potrzebujących pomocy, wprowadzono w 2022 roku standaryzację zatrudniania nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych.
Szczegółowe zadania nauczycieli specjalistów określone są m.in. w rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1610).
Uczniowie posiadający orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego
Uczniowie niepełnosprawni, niedostosowani społecznie i zagrożeni niedostosowaniem społecznym objęci są w szkole kształceniem specjalnym, co oznacza, że mają zapewnioną specjalną organizację nauki oraz metody pracy odpowiednie do ich możliwości i potrzeb. Zespół nauczycieli i specjalistów szkolnych na podstawie rozpoznanych potrzeb i możliwości dziecka oraz we współpracy z jego rodzicami dokonuje Wielospecjalistycznej Oceny Poziomu Funkcjonowania Ucznia (WOPFU) i opracowuje Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny (IPET). W szkole organizowane są dla uczniów objętych kształceniem specjalnym zajęcia rewalidacyjne, socjoterapeutyczne lub resocjalizacyjne, a pracujący z uczniami nauczyciele i specjaliści zobligowani są do realizacji zaleceń wskazanych w orzeczeniu wydanym przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną.
Szczegółowe wskazania dotyczące organizacji kształcenia specjalnego określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z 2020 r. poz. 1309).
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w szkole każdemu uczniowi, u którego stwierdzono potrzebę wsparcia, niezależnie od tego, czy posiada opinię lub orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej. Wdrożenie działań pomocowych może wynikać nie tylko z inicjatywy nauczycieli i specjalistów, ale również rodzice ucznia mogą zgłosić potrzebę objęcia ich dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną.
W celu zapewnienia wysokiej jakości wsparcia psychologiczno-pedagogicznego nauczyciele i specjaliści systematycznie oceniają efektywność udzielonej pomocy i formułują wnioski dotyczące dalszych działań mających na celu poprawę funkcjonowania ucznia. W przypadku, gdy mimo udzielanej uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej nie następuje poprawa jego funkcjonowania dyrektor szkoły, za zgodą rodziców, występuje do publicznej poradni z wnioskiem o przeprowadzenie diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu ucznia.
Szczegółowe regulacje związane z pomocą psychologiczno-pedagogiczną zawarte są w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1798).
Więcej informacji na temat edukacji włączającej znajduje się na stronach internetowych:
- Edukacja włączająca na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej (ZPE)
- Edukacja włączająca w Polsce – film Ministerstwa Edukacji Narodowej, kanał Youtube
- Prawo oświatowe a edukacja włączająca (ebook)
- Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w systemie edukacji (ebook)
- Wyniki badań, artykuły, publikacje – Ośrodek Rozwoju Edukacji
- Wykaz poradni psychologiczno-pedagogicznych, w których działają zespoły orzekające wydające orzeczenia i opinie dla dzieci i uczniów niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących i z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera